Samkshepa Ramayanam

తపస్స్వాధ్యాయనిరతం తపస్వీ వాగ్విదాం వరమ్ | నారదం పరిపప్రచ్ఛ వాల్మీకిర్మునిపుంగవమ్ || ౧ ||

కోఽన్వస్మిన్సామ్ప్రతం లోకే గుణవాన్ కశ్చ వీర్యవాన్ | ధర్మజ్ఞశ్చ కృతజ్ఞశ్చ సత్యవాక్యో దృఢవ్రతః || ౨ ||

చారిత్రేణ చ కో యుక్తః సర్వభూతేషు కో హితః | విద్వాన్ కః కస్సమర్థశ్చ కశ్చైకప్రియదర్శనః || ౩ ||

ఆత్మవాన్ కో జితక్రోధో ద్యుతిమాన్ కోఽనసూయకః | కస్య బిభ్యతి దేవాశ్చ జాతరోషస్య సంయుగే || ౪ ||

ఏతదిచ్ఛామ్యహం శ్రోతుం పరం కౌతూహలం హి మే | మహర్షే త్వం సమర్థోఽసి జ్ఞాతుమేవంవిధం నరమ్ || ౫ ||

శ్రుత్వా చైతత్త్రిలోకజ్ఞో వాల్మీకేర్నారదో వచః | శ్రూయతామితి చామంత్ర్య ప్రహృష్టో వాక్యమబ్రవీత్ || ౬ ||

బహవో దుర్లభాశ్చైవ యే త్వయా కీర్తితా గుణాః | మునే వక్ష్యామ్యహం బుద్ధ్వా తైర్యుక్తః శ్రూయతాం నరః || ౭ ||

ఇక్ష్వాకువంశప్రభవో రామో నామ జనైః శ్రుతః | నియతాత్మా మహావీర్యో ద్యుతిమాన్ ధృతిమాన్వశీ || ౮ ||

బుద్ధిమాన్నీతిమాన్వాగ్మీ శ్రీమాన్ శత్రునిబర్హణః | విపులాంసో మహాబాహుః కంబుగ్రీవో మహాహనుః || ౯ ||

మహోరస్కో మహేష్వాసో గూఢజత్రురరిందమః | ఆజానుబాహుః సుశిరాః సులలాటః సువిక్రమః || ౧౦ ||

సమః సమవిభక్తాంగః స్నిగ్ధవర్ణః ప్రతాపవాన్ | పీనవక్షా విశాలాక్షో లక్ష్మీవాన్ శుభలక్షణః || ౧౧ ||

ధర్మజ్ఞః సత్యసంధశ్చ ప్రజానాం చ హితే రతః | యశస్వీ జ్ఞానసంపన్నః శుచిర్వశ్యః సమాధిమాన్ || ౧౨ ||

ప్రజాపతిసమశ్శ్రీమాన్ ధాతా రిపునిషూదనః | రక్షితా జీవలోకస్య ధర్మస్య పరిరక్షితా || ౧౩ ||

రక్షితా స్వస్య ధర్మస్య స్వజనస్య చ రక్షితా | వేదవేదాంగతత్త్వజ్ఞో ధనుర్వేదే చ నిష్ఠితః || ౧౪ ||

సర్వశాస్త్రార్థతత్త్వజ్ఞో స్మృతిమాన్ప్రతిభానవాన్ | సర్వలోకప్రియః సాధురదీనాత్మా విచక్షణః || ౧౫ ||

సర్వదాభిగతః సద్భిః సముద్ర ఇవ సింధుభిః | ఆర్యః సర్వసమశ్చైవ సదైకప్రియదర్శనః || ౧౬ ||

స చ సర్వగుణోపేతః కౌసల్యానందవర్ధనః | సముద్ర ఇవ గాంభీర్యే ధైర్యేణ హిమవానివ || ౧౭ ||

విష్ణునా సదృశో వీర్యే సోమవత్ప్రియదర్శనః | కాలాగ్నిసదృశః క్రోధే క్షమయా పృథివీసమః || ౧౮ ||

ధనదేన సమస్త్యాగే సత్యే ధర్మ ఇవాపరః | తమేవంగుణసంపన్నం రామం సత్యపరాక్రమమ్ || ౧౯ ||

జ్యేష్ఠం శ్రేష్ఠగుణైర్యుక్తం ప్రియం దశరథః సుతమ్ | ప్రకృతీనాం హితైర్యుక్తం ప్రకృతి ప్రియ కామ్యయా || ౨౦ ||

యౌవరాజ్యేన సంయోక్తుమైచ్ఛత్ప్రీత్యా మహీపతిః | తస్యాభిషేకసమ్భారాన్ దృష్ట్వా భార్యాఽథ కైకయీ || ౨౧ ||

పూర్వం దత్తవరా దేవీ వరమేనమయాచత | వివాసనం చ రామస్య భరతస్యాభిషేచనమ్ || ౨౨ ||

స సత్యవచనాద్రాజా ధర్మపాశేన సంయతః | వివాసయామాస సుతం రామం దశరథః ప్రియమ్ || ౨౩ ||

స జగామ వనం వీరః ప్రతిజ్ఞామనుపాలయన్ | పితుర్వచననిర్దేశాత్కైకేయ్యాః ప్రియకారణాత్ || ౨౪ ||

తం వ్రజంతం ప్రియో భ్రాతా లక్ష్మణోఽనుజగామ హ | స్నేహాద్వినయసంపన్నః సుమిత్రానందవర్ధనః || ౨౫ ||

భ్రాతరం దయితో భ్రాతుః సౌభ్రాత్రమనుదర్శయన్ | రామస్య దయితా భార్యా నిత్యం ప్రాణసమాహితా || ౨౬ ||

జనకస్య కులే జాతా దేవమాయేవ నిర్మితా | సర్వలక్షణసంపన్నా నారీణాముత్తమా వధూః || ౨౭ ||

సీతాఽప్యనుగతా రామం శశినం రోహిణీ యథా | పౌరైరనుగతో దూరం పిత్రా దశరథేన చ || ౨౮ ||

శృంగిబేరపురే సూతం గంగాకూలే వ్యసర్జయత్ | గుహమాసాద్య ధర్మాత్మా నిషాదాధిపతిం ప్రియం || ౨౯ ||

గుహేన సహితో రామః లక్ష్మణేన చ సీతయా | తే వనేన వనం గత్వా నదీస్తీర్త్వా బహూదకాః || ౩౦ ||

చిత్రకూటమనుప్రాప్య భరద్వాజస్య శాసనాత్ | రమ్యమావసథం కృత్వా రమమాణా వనే త్రయః || ౩౧ ||

దేవగంధర్వసంకాశాస్తత్ర తే న్యవసన్సుఖమ్ | చిత్రకూటం గతే రామే పుత్రశోకాతురస్తదా || ౩౨ ||

రాజా దశరథః స్వర్గం జగామ విలపన్సుతమ్ | మృతే తు తస్మిన్భరతో వసిష్ఠప్రముఖైర్ద్విజైః || ౩౩ ||

నియుజ్యమానో రాజ్యాయ నైచ్ఛద్రాజ్యం మహాబలః | స జగామ వనం వీరో రామపాదప్రసాదకః || ౩౪ ||

గత్వా తు స మహాత్మానం రామం సత్యపరాక్రమమ్ | అయాచద్భ్రాతరం రామం ఆర్యభావపురస్కృతః || ౩౫ ||

త్వమేవ రాజా ధర్మజ్ఞ ఇతి రామం వచోఽబ్రవీత్ | రామోఽపి పరమోదారః సుముఖస్సుమహాయశాః || ౩౬ ||

నచైచ్ఛత్పితురాదేశాత్ రాజ్యం రామో మహాబలః | పాదుకే చాస్య రాజ్యాయ న్యాసం దత్త్వా పునః పునః || ౩౭ ||

నివర్తయామాస తతో భరతం భరతాగ్రజః | స కామమనవాప్యైవ రామపాదావుపస్పృశన్ || ౩౮ ||

నందిగ్రామేఽకరోద్రాజ్యం రామాగమనకాంక్షయా | గతే తు భరతే శ్రీమాన్ సత్యసంధో జితేంద్రియః || ౩౯ ||

రామస్తు పునరాలక్ష్య నాగరస్య జనస్య చ | తత్రాగమనమేకాగ్రో దండకాన్ప్రవివేశ హ || ౪౦ ||

ప్రవిశ్య తు మహారణ్యం రామో రాజీవలోచనః | విరాధం రాక్షసం హత్వా శరభంగం దదర్శ హ || ౪౧ ||

సుతీక్ష్ణం చాప్యగస్త్యం చ అగస్త్య భ్రాతరం తథా | అగస్త్యవచనాచ్చైవ జగ్రాహైంద్రం శరాసనమ్ || ౪౨ ||

ఖడ్గం చ పరమప్రీతస్తూణీ చాక్షయసాయకౌ | వసతస్తస్య రామస్య వనే వనచరైః సహ || ౪౩ ||

ఋషయోఽభ్యాగమన్సర్వే వధాయాసురరక్షసామ్ | స తేషాం ప్రతిశుశ్రావ రాక్షసానాం తథా వనే || ౪౪ ||

ప్రతిజ్ఞాతశ్చ రామేణ వధస్సంయతి రక్షసాం | ఋషీణామగ్ని కల్పానాం దండకారణ్యవాసినామ్ || ౪౫ ||

తేన తత్రైవ వసతా జనస్థాననివాసినీ | విరూపితా శూర్పణఖా రాక్షసీ కామరూపిణీ || ౪౬ ||

తతః శూర్పణఖావాక్యాత్ ఉద్యుక్తాన్సర్వరాక్షసాన్ | ఖరం త్రిశిరసం చైవ దూషణం చైవ రాక్షసం || ౪౭ ||

నిజఘాన రణే రామస్తేషాం చైవ పదానుగాన్ | వనే తస్మిన్నివసతా జనస్థాన నివాసినామ్ || ౪౮ ||

రక్షసాం నిహతాన్యాసన్సహస్రాణి చతుర్దశ | తతో జ్ఞాతివధం శ్రుత్వా రావణః క్రోధమూర్ఛితః || ౪౯ ||

సహాయం వరయామాస మారీచం నామ రాక్షసం | వార్యమాణః సుబహుశో మారీచేన స రావణః || ౫౦ ||

న విరోధో బలవతా క్షమో రావణ తేన తే | అనాదృత్య తు తద్వాక్యం రావణః కాలచోదితః || ౫౧ ||

జగామ సహమారీచః తస్యాశ్రమపదం తదా | తేన మాయావినా దూరమపవాహ్య నృపాత్మజౌ || ౫౨ ||

జహార భార్యాం రామస్య గృధ్రం హత్వా జటాయుషమ్ | గృధ్రం చ నిహతం దృష్ట్వా హృతాం శ్రుత్వా చ మైథిలీమ్ || ౫౩ ||

రాఘవః శోకసంతప్తో విలలాపాకులేంద్రియః | తతస్తేనైవ శోకేన గృధ్రం దగ్ధ్వా జటాయుషమ్ || ౫౪ ||

మార్గమాణో వనే సీతాం రాక్షసం సందదర్శ హ | కబంధం నామ రూపేణ వికృతం ఘోరదర్శనమ్ || ౫౫ ||

తం నిహత్య మహాబాహుః దదాహ స్వర్గతశ్చ సః | స చాస్య కథయామాస శబరీం ధర్మచారిణీమ్ || ౫౬ ||

శ్రమణీం ధర్మనిపుణామభిగచ్ఛేతి రాఘవ | సోఽభ్యగచ్ఛన్మహాతేజాః శబరీం శత్రుసూదనః || ౫౭ ||

శబర్యా పూజితః సమ్యగ్రామో దశరథాత్మజః | పంపాతీరే హనుమతా సంగతో వానరేణ హ || ౫౮ ||

హనుమద్వచనాచ్చైవ సుగ్రీవేణ సమాగతః | సుగ్రీవాయ చ తత్సర్వం శంసద్రామో మహాబలః || ౫౯ ||

ఆదితస్తద్యథావృత్తం సీతయాశ్చ విశేషతః | సుగ్రీవశ్చాపి తత్సర్వం శ్రుత్వా రామస్య వానరః || ౬౦ ||

చకార సఖ్యం రామేణ ప్రీతశ్చైవాగ్నిసాక్షికం | తతో వానరరాజేన వైరానుకథనం ప్రతి || ౬౧ ||

రామాయావేదితం సర్వం ప్రణయాద్దుఃఖితేన చ | ప్రతిజ్ఞాతం చ రామేణ తదా వాలివధం ప్రతి || ౬౨ ||

వాలినశ్చ బలం తత్ర కథయామాస వానరః | సుగ్రీవః శంకితశ్చాసీన్నిత్యం వీర్యేణ రాఘవే || ౬౩ ||

రాఘవః ప్రత్యయార్థం తు దుందుభేః కాయముత్తమమ్ | దర్శయామాస సుగ్రీవో మహాపర్వత సన్నిభం || ౬౪ ||

ఉత్స్మయిత్వా మహాబాహుః ప్రేక్ష్య చాస్థి మహాబలః | పాదాంగుష్ఠేన చిక్షేప సంపూర్ణం దశయోజనమ్ || ౬౫ ||

బిభేద చ పునః సాలాన్ సప్తైకేన మహేషుణా | గిరిం రసాతలం చైవ జనయన్ ప్రత్యయం తదా || ౬౬ ||

తతః ప్రీతమనాస్తేన విశ్వస్తః స మహాకపిః | కిష్కింధాం రామసహితో జగామ చ గుహాం తదా || ౬౭ ||

తతోఽగర్జద్ధరివరః సుగ్రీవో హేమపింగళః | తేన నాదేన మహతా నిర్జగామ హరీశ్వరః || ౬౮ ||

అనుమాన్య తదా తారాం సుగ్రీవేణ సమాగతః | నిజఘాన చ తత్రైనం శరేణైకేన రాఘవః || ౬౯ ||

తతః సుగ్రీవవచనాత్ హత్వా వాలినమాహవే | సుగ్రీవమేవ తద్రాజ్యే రాఘవః ప్రత్యపాదయత్ || ౭౦ ||

స చ సర్వాన్సమానీయ వానరాన్వానరర్షభః | దిశః ప్రస్థాపయామాస దిదృక్షుర్జనకాత్మజామ్ || ౭౧ ||

తతో గృధ్రస్య వచనాత్సంపాతేర్హనుమాన్బలీ | శతయోజనవిస్తీర్ణం పుప్లువే లవణార్ణవమ్ || ౭౨ ||

తత్ర లంకాం సమాసాద్య పురీం రావణపాలితామ్ | దదర్శ సీతాం ధ్యాయంతీం అశోకవనికాం గతామ్ || ౭౩ ||

నివేదయిత్వాఽభిజ్ఞానం ప్రవృత్తిం చ నివేద్య చ | సమాశ్వాస్య చ వైదేహీం మర్దయామాస తోరణమ్ || ౭౪ ||

పంచ సేనాగ్రగాన్హత్వా సప్త మంత్రిసుతానపి | శూరమక్షం చ నిష్పిష్య గ్రహణం సముపాగమత్ || ౭౫ ||

అస్త్రేణోన్ముక్తమాత్మానం జ్ఞాత్వా పైతామహాద్వరాత్ | మర్షయన్రాక్షసాన్వీరో యంత్రిణస్తాన్యదృచ్ఛయా || ౭౬ ||

తతో దగ్ధ్వా పురీం లంకాం ఋతే సీతాం చ మైథిలీమ్ | రామాయ ప్రియమాఖ్యాతుం పునరాయాన్మహాకపిః || ౭౭ ||

సోఽభిగమ్య మహాత్మానం కృత్వా రామం ప్రదక్షిణమ్ | న్యవేదయదమేయాత్మా దృష్టా సీతేతి తత్త్వతః || ౭౮ ||

తతః సుగ్రీవసహితో గత్వా తీరం మహోదధేః | సముద్రం క్షోభయామాస శరైరాదిత్యసన్నిభైః || ౭౯ ||

దర్శయామాస చాత్మానం సముద్రః సరితాం పతిః | సముద్రవచనాచ్చైవ నలం సేతుమకారయత్ || ౮౦ ||

తేన గత్వా పురీం లంకాం హత్వా రావణమాహవే | రామస్సీతామనుప్రాప్య పరాం వ్రీడాముపాగమత్ || ౮౧ ||

తామువాచ తతో రామః పరుషం జనసంసది | అమృష్యమాణా సా సీతా వివేశ జ్వలనం సతీ || ౮౨ ||

తతోఽగ్నివచనాత్సీతాం జ్ఞాత్వా విగతకల్మషాం | బభౌ రామస్సంప్రహృష్టః పూజితస్సర్వదైవతైః || ౮౩ ||

కర్మణా తేన మహతా త్రైలోక్యం సచరాచరమ్ | సదేవర్షిగణం తుష్టం రాఘవస్య మహాత్మనః || ౮౪ ||

అభ్యషించత్స లంకాయాం రాక్షసేంద్రం విభీషణమ్ | కృతకృత్యస్తదా రామో విజ్వరః ప్రముమోద హ || ౮౫ ||

దేవతాభ్యో వరం ప్రాప్య సముత్థాప్య చ వానరాన్ | అయొధ్యాం ప్రస్థితో రామః పుష్పకేణ సుహృద్వృతః || ౮౬ ||

భరద్వాజాశ్రమం గత్వా రామస్సత్యపరాక్రమః | భరతస్యాన్తికం రామో హనూమంతం వ్యసర్జయత్ || ౮౭ ||

పునరాఖ్యాయికాం జల్పన్ సుగ్రీవసహితశ్చ సః | పుష్పకం తత్సమారుహ్య నందిగ్రామం యయౌ తదా || ౮౮ ||

నందిగ్రామే జటాం హిత్వా భ్రాతృభిః సహితోఽనఘః | రామః సీతామనుప్రాప్య రాజ్యం పునరవాప్తవాన్ || ౮౯ ||

ప్రహృష్టముదితో లోకస్తుష్టః పుష్టః సుధార్మికః | నిరాయమో హ్యరోగశ్చ దుర్భిక్ష భయవర్జితః || ౯౦ ||

న పుత్రమరణం కించిద్ద్రక్ష్యంతి పురుషాః క్వ చిత్ | నార్యశ్చావిధవా నిత్యం భవిష్యంతి పతివ్రతాః || ౯౧ ||

న చాగ్నిజం భయం కించిత్ నాప్సు మజ్జంతి జంతవః | న వాతజం భయం కించిత్ నాపి జ్వరకృతం తథా || ౯౨ ||

న చాపి క్షుద్భయం తత్ర న తస్కరభయం తథా | నగరాణి చ రాష్ట్రాణి ధన ధాన్యయుతాని చ || ౯౩ ||

నిత్యం ప్రముదితాస్సర్వే యథా కృతయుగే తథా | అశ్వమేధశతైరిష్ట్వా తథా బహుసువర్ణకైః || ౯౪ ||

గవాం కోట్యయుతం దత్వా బ్రహ్మలోకం ప్రయాస్యతి | అసంఖ్యేయం ధనం దత్వా బ్రాహ్మణేభ్యో మహాయశాః || ౯౫ ||

రాజవంశాన్ శతగుణాన్ స్థాపయిష్యతి రాఘవః | చాతుర్వర్ణ్యం చ లోకేఽస్మిన్ స్వే స్వే ధర్మే నియోక్ష్యతి || ౯౬ ||

దశవర్షసహస్రాణి దశవర్షశతాని చ | రామో రాజ్యముపాసిత్వా బ్రహ్మలోకం గమిష్యతి || ౯౭ ||

ఫలశ్రుతి: ఇదం పవిత్రం పాపఘ్నం పుణ్యం వేదైశ్చ సమ్మితమ్ | యః పఠేద్రామచరితం సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే || ౯౮ ||

ఏతదాఖ్యానమాయుష్యం పఠన్రామాయణం నరః | సపుత్రపౌత్రః సగణః ప్రేత్య స్వర్గే మహీయతే || ౯౯ ||

పఠన్ ద్విజో వాగృషభత్వమీయాత్ స్యాత్ క్షత్రియో భూమిపతిత్వమీయాత్ | వణిగ్జనః పణ్యఫలత్వమీయాత్ జనశ్చ శూద్రోఽపి మహత్త్వమీయాత్ || ౧౦౦ ||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే బాలకాండే శ్రీరామాయణ కథా సంక్షేపో నామ ప్రథమస్సర్గః ||